Gleba – żywy ekosystem pełen sprzeczności
Gleba to nie tylko fizyczne podłoże, w którym rośliny się zakorzeniają i pobierają wodę oraz składniki pokarmowe. To złożony, dynamiczny i żywy ekosystem, pełen zarówno organizmów pożytecznych, jak i chorobotwórczych. Potencjał infekcyjny gleby, czyli zdolność patogenów do wywoływania chorób roślin, jest jednym z kluczowych czynników wpływających na zdrowotność i plonowanie upraw. Właśnie ta niewidoczna na pierwszy rzut oka właściwość gleby stanowi realne i często niedoceniane zagrożenie.
Czym jest potencjał infekcyjny gleby?
Potencjał infekcyjny gleby to nic innego jak obecność oraz aktywność patogenów, takich jak grzyby, bakterie i nicienie. Mogą one infekować system korzeniowy, szyjkę korzeniową, a także podstawę łodygi roślin uprawnych. To zagrożenie jest o tyle podstępne, że najczęściej rozwija się bezobjawowo. Objawy pojawiają się dopiero wtedy, gdy uszkodzenia korzeni ograniczają rozwój rośliny i wpływają negatywnie na jej zdrowotność, odporność i plonowanie.
Co wpływa na wzrost potencjału infekcyjnego?
Na poziom potencjału infekcyjnego gleby wpływa wiele czynników. Jednym z najważniejszych jest historia upraw na danym polu – wieloletnia monokultura, uprawa wąskiego płodozmianu oraz obecność nierozłożonych resztek pożniwnych znacząco zwiększają ryzyko namnażania patogenów. Również niekorzystne warunki glebowe, takie jak zbita struktura, zbyt duża wilgotność, zbyt niskie pH czy niedobory tlenu w glebie, sprzyjają rozwojowi chorób odglebowych.
Niektóre praktyki rolnicze, jak intensywna orka czy niewłaściwe stosowanie środków ochrony roślin, mogą dodatkowo zaburzać równowagę biologiczną gleby. Prowadzi to do ograniczenia populacji pożytecznych mikroorganizmów, które w naturalny sposób hamują rozwój patogenów.
Skutki infekcji glebowych – ukryte straty w plonie
Skutki działania patogenów glebowych są często mylone z objawami niedoboru składników pokarmowych lub zjawiskami stresowymi, takimi jak susza czy zbyt niska temperatura. Tymczasem infekcje systemu korzeniowego mogą prowadzić do poważnych strat w plonie, ograniczenia pobierania wody i składników pokarmowych, zahamowania wzrostu, a nawet przedwczesnego zamierania roślin. Osłabione rośliny stają się także bardziej podatne na wtórne infekcje oraz ataki szkodników.
Niektóre z najpoważniejszych chorób o podłożu ekonomicznym mają swoje źródło właśnie w glebie i nierozłożonych resztkach pożniwnych:
Zboża:
- fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła i korzeni (Fusarium spp.)
- zgorzel siewek (Fusarium spp., Pythium spp.)
- pleśń śniegowa (Microdochium nivale)
- fuzarioza kłosów – często poprzedzona infekcją podstawy źdźbła
- czerni zbóż (Alternaria spp.) – rozwój możliwy na osłabionych resztkach
- septoriozy i plamistości – wspomagane przez osłabienie systemu korzeniowego
Kukurydza:
- zgorzel siewek (Fusarium spp., Pythium spp.)
- fuzarioza łodyg, kolb i wiech (Fusarium spp.)
- zgnilizna korzeni (Fusarium spp., Rhizoctonia spp.)
Rzepak ozimy:
- sucha zgnilizna kapustnych (Leptosphaeria maculans) – infekcja szyjki korzeniowej i podstawy łodygi
- zgnilizna twardzikowa (Sclerotinia sclerotiorum) – zimuje w glebie i na resztkach
- czerni krzyżowych (Alternaria spp.)
- mączniak rzekomy (Peronospora parasitica) – szczególnie groźny przy osłabionym systemie korzeniowym
Jak ograniczyć potencjał infekcyjny gleby?
Aby skutecznie zmniejszyć ryzyko rozwoju chorób odglebowych, konieczne jest całościowe podejście do zarządzania zdrowiem gleby. Kluczową rolę odgrywają tu mikroorganizmy celulolityczne, zdolne do szybkiego rozkładu resztek i jednocześnie konkurencji biologicznej z patogenami. Preparat mikrobiologiczny BACTIM® SŁOMA z technologią SAFE NPK zawiera wyselekcjonowane szczepy bakterii celulolitycznych. Bakterie intensywnie zasiedlają resztki pożniwne, degradują celulozę i jednocześnie ograniczają możliwość rozwoju grzybów chorobotwórczych.
Nowe szczepy bakterii w technologii SAFE NPK syntetyzują kwasy organiczne i enzymy (np. fosfatazy), które rozbijają wiązania chemiczne między fosforem a wapniem – głównym mechanizmem odpowiedzialnym za uwstecznianie fosforu w glebie. Dzięki temu związany fosfor zostaje rozpuszczony i udostępniony roślinom. Podobnie działa szczep odpowiedzialny za solubilizację potasu – preparat zwiększa dostępność i mobilność potasu w glebie. Efektem jest bardziej efektywne nawożenie, lepsze wykorzystanie nawozów mineralnych i doskonałe odżywienie roślin przez cały sezon wegetacyjny.
Warto wzmacniać system korzeniowy poprzez odpowiednio dobrane biostymulatory. Wspomagają one ukorzenianie, poprawiają odporność oraz zwiększają witalność roślin. Działają już od najwcześniejszych faz wzrostu. Coraz większą popularność zyskują również analizy biologiczne gleby. Po pierwsze, pozwalają one określić zagrożenie ze strony konkretnych patogenów, po drugie, podjąć skuteczne działania prewencyjne z odpowiednim wyprzedzeniem.
