Praktycznie każdy czynnik fizyczny czy chemiczny może potencjalnie oddziaływać na mikroorganizmy glebowe. Można tu rozpatrywać wpływ światła słonecznego, wilgotności gleby, temperatury, odczynu, zwartości próchnicy czy substancji organicznej, wpływ agrotechniki, płodozmianu czy zastosowanych środków ochrony roślin. Zasiedlenie gleby przez mikroorganizmy nie jest ciągłe w czasie i przestrzeni, zmienia się wraz z działaniem wspomnianych czynników zewnętrznych. Mikroorganizmy w większości występują w niszach, gdzie mają najbardziej sprzyjające warunki wzrostu i rozwoju. Zmiany w składzie gatunkowym i funkcjonalności mikroorganizmów obserwuje się zależnie od odległości od systemu korzeniowego oraz wraz ze wzrostem głębokości.
Wpływ zawartości tlenu i wilgotność gleby na mikroorganizmy glebowe.
Do prawidłowego funkcjonowania gleby potrzebny jest tlen. Zalanie gleby wodą ma cały szereg konsekwencji biologicznych. Zjawiska te nie są łatwe do zaobserwowania, jako takie. Łatwiej zaobserwować ich oddziaływanie na rosnące w takiej glebie rośliny. W zalanej wodą glebie oczywiście zaczyna brakować tlenu i to zjawisko leży u podstawy kolejnych zachodzących w takiej sytuacji procesów. Brak tlenu prowadzi do zamierania aktywnej fazy gleby – żywych organizmów potrzebujących tlenu, postępowanie zmian w kierunku występowania i działania organizmów beztlenowych w konsekwencji zamierania organizmów mikorytycznych, zahamowanie procesów butwienia i rozpoczęcie procesów gnicia. Pod wpływem braku tlenu dochodzi do zahamowanie procesu nitryfikacji i uruchomienie denitryfikacji. Brak tlenu prowadzi także do ograniczenia aktywności systemu korzeniowego, uruchomienia oddychania beztlenowego, powstawanie toksyn oraz zahamowanie wzrostu systemu korzeniowego, zamieranie wewnętrznych struktur pnia/łodyg i co za tym idzie graniczenia pobierania wody i składników pokarmowych, więdnięcie roślin.
Badania prowadzone w trakcie suszy wykazują spadek o ponad dwie trzecie pierwotnej wielkości biomasy drobnoustrojów w glebie. Duża bioróżnorodność gleby oznacza, że wszystkie procesy biologiczne w glebie działają w sposób zrównoważony i wzajemnie zazębiający się. W momencie, gdy część najwrażliwszych na suszę mikroorganizmów zaniknie z powodu suszy, system staje się niewyważony. Dla przykładu, w czasie suszy glebowej aktywność mikroorganizmów zaangażowanych w przemiany azotu, fosforu i obieg węgla zmniejsza się o 80% lub więcej. Procesy te są istotne dla wzrostu roślin, niestety nie wiemy, jak szybko wracają do stanu wyjściowego po powrocie gleby do „normalnego” stanu wilgotności. Deficyt wilgotność gleby nie tylko niekorzystnie wpływa na różnorodność mikroorganizmów, ale również wpływa na dostępność substancji organicznych dla metabolizmu drobnoustrojów.
Marcin Oleszczak
